နိုင်ငံတကာ မာ့က်စ်ဝါဒီတွေပြောတဲ့ ပြောက်ကျားစစ်(ပထမပိုင်း)ထွန်းဇင်အောင်
ပြောက်ကျားစစ်ဟာ သေနင်္ဂဗျူဟာအားဖြင့် ခံစစ်၊ နည်းပရိယာယ်အားဖြင့် ထိုးစစ်ဖြစ်တယ်။ ဖိနှိပ်အုပ်စိုးတဲ့ အစိုးရတရပ်အောက်မှာ အလုပ်သမား/လယ်သမားတွေရဲ့အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ဖို့ဖြစ်စေ၊ အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအကျိုးစီးပွားအတွက် ကျူးကျော်လာတဲ့ပြည်ပရန်သူကို ခုခံတွန်းလှန်ဖို့ဖြစ်စေ ပေါ်ထွက်လာကြလို့ သေနင်္ဂဗျူဟာအားဖြင့် ခံစစ်ဖြစ်တယ်။ ဖိနှိပ်အုပ်စိုးတဲ့အစိုးရ ဖြုတ်ချရေး သို့မဟုတ် ကျူးကျော်လာတဲ့တပ်တွေကိုမောင်းထုတ်ရေးရည်ရွယ်ချက်တွေရှိလို့ နည်းပရိယာယ်အားဖြင့် ထိုးစစ်ဖြစ်တယ်။
ပြောက်ကျားစစ် ဆိုတာမျိုးဟာ သူ့အလိုလို ပေါ်ထွက်လာလေ့ရှိပေမယ့် တော်လှန်ရေးတိုက်ပွဲနည်းနာ တခုအဖြစ် သုံးနိုင်ပါတယ်။ပြောက်ကျားစစ်ဟာ စုဖွဲ့ပြီး ဂရုတစိုက် စီစဉ်ကြံဆရတဲ့တိုက်ပွဲဖြစ်တယ်။ သမားရိုးကျစစ်ပွဲ နည်းပရိယာယ်တွေနဲ့ပေါင်းစပ်ပြီး တိုက်လေ့ရှိတယ်။ တပ်စိတ်တွေက လွတ်လွတ်လပ်လပ် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ကြပေမယ့် လူထုရဲ့လိုလားတောင့်တမှုတွေနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ ဘုံနိုင်ငံရေးဦးတည်ချက်တရပ် (ဥပမာ တည်ဆဲအစိုးရကို ဖြုတ်ချရေး၊ နယ်ချဲ့တပ်တွေကို အနိုင်ယူရေး စသဖြင့်) ရှိကြတယ်။
ပြောက်ကျားစစ်သဏ္ဌာန်ကို “နိုင်ငံရေးစစ်” လို့လည်း ရည်ညွှန်းကြပေမယ့် တကယ်ကတော့ စစ်သဏ္ဌာန်တိုင်းက နိုင်ငံရေးလက္ခဏာဆောင်တာချည်းပါပဲ။ စစ်တိုက်တာဟာ အစိုးရတရပ်ကိုကိုယ်စားပြုပြီး တိုက်တာမဟုတ်ရင် အစိုးရတရပ်ကိုထူထောင်ဖို့တိုက်တာပဲ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီလို စစ်တိုက်နေတဲ့ စစ်တပ်မှာ နိုင်ငံရေး အဖွဲ့အစည်းတွေ/အကျိုးစီးပွားတွေ တမျိုးမဟုတ်တမျိုး ရှိကြတယ်။ ဒီအဖွဲ့အစည်းတွေ/အကျိုးစီးပွားတွေက အဲဒီစစ်တပ်ကို စစ်ပွဲဦးတည်ချက်တွေနဲ့ လမ်းညွှန်ထိန်းကျောင်းတာ ဖြစ်တယ်။ ပြောက်ကျားစစ်ဆိုတာ အဖိနှိပ်ခံပြည်သူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကိုကိုယ်စားပြုတဲ့ အဲဒီလိုတိုက်ပွဲပုံစံပဲ ဖြစ်တယ်။
ပြောက်ကျားစစ် “ရှင်သန်ရပ်တည်နိုင်မှု” က အဖိနှိပ်ခံပြည်သူလူထုရဲ့ အားပေးထောက်ခံမှုအပေါ် လုံးလုံးလျားလျား မူတည်ပါတယ်။ လူထုက တိုက်ပွဲဝင်ရဲဘော်တွေကို ရိက္ခာ၊ နားခိုစရာ၊ သတင်း အချက်အလက်နဲ့ ဆေးဝါးပစ္စည်းတွေ ထောက်ပံ့ပေးတယ်။ ပြောက်ကျားရဲဘော်က လက်နက်ခဲယမ်းတွေကို အများအားဖြင့် ရန်သူ့ဆီက မဟုတ်ရင် လက်နက်ဈေးကွက်ကနေ ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ပြောက်ကျားခေါင်းဆောင်တွေ အမြဲအလေးထား ပြောနေတာက ပြောက်ကျားရဲဘော်တွေဟာ (၁) လူထုကြားမှာ စံပြကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ထူထောင်ရမယ်၊ ထိန်းသိမ်းရမယ် (၂) မိမိတို့ရဲ့ တိုက်ပွဲမျှော်မှန်းချက်နဲ့ ပြည်သူတွေရွှင်လန်းအားတက်စေရမယ် (၃) လွတ်မြောက်ရေး ရည်မှန်းချက်အတွက် တော်လှန်ရေးလုပ်ခြင်း ဖြစ်တယ်ဆိုတာ အစဉ်အမြဲ အသေအချာသဘောပေါက်နေရမယ်။ ဒီသုံးချက်လုံးက ဆက်သွယ်ရေး ကောင်းမွန်မှုအပေါ် မူတည်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် “သတင်းအချက်အလက်မပြတ်ရေး စစ်ပွဲ” ဆိုတာ ပြောက်ကျားရဲဘော် တိုက်ပွဲဆင်ရမယ့် အရေးအကြီးဆုံး တိုက်ပွဲတွေထဲကတခု ဖြစ်တယ်။ သတင်းအချက်အလက်မပြတ်ရေးဆိုတဲ့ ဒီတိုက်ပွဲကို မဆင်နွှဲနိုင်ရင် ပြောက်ကျားရဲဘော်တွေနဲ့ လူထုကြားမှာ ဆက်သွယ်ထားတဲ့ချက်ကြိုး ပြတ်သွားလိမ့်မယ်၊ တော်လှန်ရေးက တစတစနဲ့ အရေးနိမ့်လာပြီး ချုပ်ငြိမ်းသွားလိမ့်မယ်။
လူထုထောက်ခံမှုနဲ့ ပေါင်းစပ်ပြီးရယူမယ့် ပြောက်ကျားစစ်ရဲ့“အောင်ပွဲ” က ညီညွတ်တဲ့ နိုင်ငံရေးဦးတည်ချက်နဲ့ စစ်ရေးကွပ်ကဲမှုအပေါ် မူတည်တယ်။ ပြောက်ကျားတပ်တွေဟာ လူထုကိုအခြေခံပြီး အောက်ခြေမှအထက် တပ်ဖွဲ့စည်းပုံနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။ ဒါကို မော်စီတုန်းက သူ့ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံမှာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း အတည်ပြုထားတယ်။ ယေဘုယျ ညွှန်ကြားချက်တွေနဲ့ နည်းပရိယာယ်ပိုင်း စီစဉ်ကြံဆမှုတွေက အထက်က လာတာဖြစ်ပေမယ့် တပ်ဖွဲ့စည်းပုံရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်နဲ့ အင်အားက နယ်မြေဒေသအစုံ ဖြန့်ကျက်ထားတဲ့ အခြေခံဒေသမှာရှိလို့ ထိပ်ပိုင်း စစ်ခေါင်းဆောင်တွေ လုပ်ကြံခံရရင်တောင် ပြောက်ကျားစစ်ရဲ့အင်အားနဲ့ ဆက်လက်တည်ရှိမှုကို အာမခံပါတယ်။
ကျေးလက်/မြို့ပြစစ်လူထုထောက်ခံမှုရှိရာ ပတ်ဝန်းကျင်ကိုလိုက်ပြီး ပြောက်ကျားရဲဘော် တိုက်ပွဲဝင်တဲ့ စစ်ပွဲပုံစံ ကွဲပါတယ်။ ထောက်ခံမှုက လယ်သမားတွေကြားမှာရှိရင် ကျေးလက်ပြောက်ကျားစစ်ကို ကျင့်သုံးတယ်။ ထောက်ခံမှုက အလုပ်သမားလူတန်းစားကြားမှာရှိရင် မြို့ပြပြောက်ကျားစစ်ကို ကျင့်သုံးတယ်။ ထောက်ခံမှုက လယ်သမားတွေကြားမှာရော အလုပ်သမားတွေကြားမှာပါရှိရင် ကျေးလက်ပြောက်ကျားစစ်ရော မြို့ပြပြောက်ကျားစစ်ပါ စစ်မျက်နှာနှစ်ခု ဖွင့်နိုင်တယ်။
ပြောက်ကျားရဲဘော်အတွက် အကာအကွယ်ဆိုတာ လွတ်လပ်စွာ လှုပ်ရှားသွားလာနိုင်စွမ်းနဲ့ ရန်သူကို လှည့်ဖြားနိုင်စွမ်းပဲ ဖြစ်တယ်။ အဲသလို အကာအကွယ်ကို သွားလာလုပ်ကိုင်ရတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ သတင်းအချက်အလက် ကွန်ယက်တွေအပေါ် မူတည်ရရှိပါတယ်။ ကျင်လည်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်က တောထူတဲ့ တောအုပ်တွေ သို့မဟုတ် ကွန်ကရစ် တိုက်တာ အဆောက်အဦးတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ သတင်းအချက် အလက်ကွန်ယက်က တဆင့်စကားတွေ သို့မဟုတ် ဂြိုဟ်တုဆက်သွယ်ရေးကွန်ယက်တွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ပြောက်ကျားရဲဘော် ရှင်သန်ကျင်လည်ရာ ပတ်ဝန်းကျင်မတူသလိုပဲ ကာကွယ်ရေး နည်းနာတွေက အမျိုးစုံတယ်၊ တချိန်လုံး ပြောင်းလဲနေတယ်။
ကျူးဘားမှာ ပြောက်ကျားတွေက တောထူတဲ့ တောင်တန်းတွေကို သူတို့ လှုပ်ရှားသွားလာရာ နယ်မြေတွေအဖြစ်သုံးတယ်။ ဗီယက်နမ်မှာတော့ တောအုပ်တွေကို အသုံးပြုသလို လှိုင်ခေါင်းတွေကိုသုံးတယ်။ မြို့ပြပြောက်ကျားတွေမှာတော့ ရွေးစရာတွေ ပိုလို့တောင်များပါတယ်။ မြေအောက် ရထားလမ်းတွေ၊ မြေအောက် လူကူးလမ်းတွေ၊ မိလ္လာစနစ်တွေ၊ လူရှုပ်တဲ့ လမ်းသွယ်လမ်းကြားတွေ အမျိုးစုံ စသဖြင့် ရှိတယ်။