အာဖဂန်ကွန်မြူနစ်တယောက် ပြောတဲ့ အာဖဂန်အကြောင်း

အာဖဂန်ကွန်မြူနစ်တယောက် ပြောတဲ့ အာဖဂန်အကြောင်းမြစမ်းအေး

(အာဖဂန်မှ အမေရိကန်ဆုတ်ခွာမှုနဲ့ပတ်သက်လို့ အာဖဂန်ကွန်မြူနစ်တယောက်နဲ့တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းထဲက တချို့ကို ဗြိတိန်ကွန်မြူနစ်ပါတီရဲ့ နိုင်ငံတကာသတင်းလွှာ Communist Party of Britain’s International Bulletin မှာဖော်ပြခဲ့ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံထုတ် People’s World စာစောင်မှ ထပ်ဆင့်ဖော်ပြထားတဲ့ ဆောင်းပါးကို ဗမာပြည်စာဖတ်ပရိသတ်အတွက် ဘာသာပြန်ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။)

အာဖဂန်အစိုးရ (ဟောင်း) အပေါ် အကဲဖြတ်မှု။(ပြုတ်ကျသွားတဲ့) အာဖဂန်အစိုးရဟာ ရုပ်သေးအစိုးရဖြစ်ပြီး အမေရိကန်ရဲ့လိုအင်ပေါ် မှီခိုနေရကာ ပြည်တွင်းပြည်ပအရေးကိစ္စများမှာ ဘာအစွမ်းအစမှ မရှိဘူး။ အခုအထိ အရာရာ အမေရိကန်အပေါ် မှီခိုနေရတာပါ။ နိုင်ငံနဲ့ဆိုင်တဲ့ပြဿနာရပ်တိုင်း အစိုးရဟာ လွတ်လွတ်လပ်လပ် မဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့ဘူး။ ပြဿနာပေါ်တိုင်း ရွေးကောက်ပွဲလိုကိစ္စမျိုးမှာ အမေရိကန်က ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအပက ဖြေရှင်းခဲ့တာချည်းပါ။ ဥပမာအားဖြင့်- ၂၀၁၄ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ သမ္မတလောင်းနှစ်ယောက်ကြား အကြီးအကျယ်ကွဲပြားနေလို့ အနိုင်အရှုံးကို ကာလရှည်ကြာစွာ မကြေညာနိုင်ခဲ့ဘူး။ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဂျွန်ကယ်ရီ လာပြီး အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရဆိုပြီး ဖြေရှင်းပေးရတယ်။ ဒီလိုဖြေရှင်းဖို့ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံမှာမပါဘူး။ အမျိုးသားပြဿနာကြီးတွေနဲ့ ကြုံတွေ့တိုင်း ကိုယ့်ဖာသာကိုယ် ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းမရှိဘူး၊ အမေရိကန်က အမြဲလာ ဖြေရှင်းပေးနေရတာချည်းပဲ။ နောက်ဆုံးရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြဿနာတချို့ပေါ်တယ်။ သမ္မတလောင်းနှစ်ဦးစလုံးက သမ္မတဖြစ်ချင်ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်က အက်ရှဖ် ဂါနီ Ashraf Ghani ကို သမ္မတမြှောက်ပြီး၊ ကျန်တဦးအတွက် နောက်ရာထူးတခု တီထွင်ပေးတယ်။ ဒါဟာဖွဲ့စည်းပုံအပက လုပ်ဆောင်တာ ဖြစ်တဲ့အတွက် တရားမဝင်ဘူး။

အလုပ်သမားလူတန်းစား လှုပ်ရှားမှု အခြေအနေ။လတ်တလောအခြေအနေ သိပ်ရှုပ်ထွေးပါတယ်။ မိမိတို့ အာဖဂန် ပြည်သူ့ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (the People’s Democratic Party of Afghanistan) ၁၉၈၀ နှစ်များက အာဏာရခဲ့တယ်။ လက်ဝဲအစိုးရကို သက်ဦးဆံပိုင် ထင်ရာစိုင်းအစိုးရနဲ့ အစားထိုးခဲ့တဲ့နောက် တိုင်းပြည်ဟာ အလုံးစုံဖရိုဖရဲဖြစ်မှုနဲ့ ကြုံတွေ့နေရတယ်။ တိုးတက်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုအားလုံးကို ရှင်းပစ်တယ်။ လူထုလှုပ်ရှားမှုအားလုံးကို ပိတ်ပင်ရုံတင်မက တိုင်းပြည်ကတောင် နှင်ထုတ်တယ်။ တိုင်းပြည်ကို အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာဖြစ်အောင် ဖြိုခွဲတယ်။ မူဂျာဟေဒင် တာလီဘန် နဲ့ စစ်ဘုရင်တွေကြား ဂိုဏ်းအုပ်စုစစ်ပွဲတွေနဲ့ ပြည့်နေတယ်။ လူ ၇၀၀၀၀ လောက်သေတယ်။ ပုံမှန်နိုင်ငံရေးဘဝဖြစ်တဲ့ သပိတ်တို့ ရွေးကောက်ပွဲတို့ ဆိုတာမရှိဘူး။ နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းတွေအတွက် နေရာမရှိဘူး။ ဒီအခြေအနေကြီးဟာ အမေရိကန်က အာဖဂန်ကိုသိမ်းပိုက်ဖို့ အခွင့်အရေးရသွားတဲ့ အချိန်အထိ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာခဲ့တယ်။ အမေရိကန်သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် အစီအစဉ်သစ် ဖော်ဆောင်လာတယ်။ အစိုးရတရပ်ဖွဲ့စည်းဖို့ လုပ်ငန်းစဉ်ချတယ်။ ဒီအစိုးရကို CIA (အမေရိကန်ဗဟိုထောက်လှန်းရေး)က လေ့ကျင့်ပေးထားတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးဟောင်းများရယ် ဖောက်ပြန်ရေးသမားများရယ်နဲ့ ဖွဲ့စည်းတာဖြစ်ပြီး လူထုပါဝင်ဖို့ အခွင့်အရေး မရှိပါဘူး။ သူတို့ဟာ အတုအယောင်ဒီမိုကရေစီကို ဖန်တီးပြီး အုပ်စိုးသူ ရေပေါ်ဆီလူတန်းစား အာဏာရဖို့ အကန့်အသတ်များစွာနဲ့ ပုံစံထုတ်ထားတာပါ။ လက်ဝဲသမားတွေ ပါဝင်ဖို့သော်လည်းကောင်း ရပ်တည်ဖို့သော်လည်းကောင်း အခွင့်အရေးမရှိပါဘူး။ ရပ်တည်ဖို့တောင် မဖြစ်နိုင်ဘူး။ အမေရိကန်က နိုင်ငံရေးပါတီတွေ တရားဝင်ဖွဲ့စည်းခွင့်ပေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေမှာ စည်းရုံးဖို့မဖြစ်နိုင်ဘူး။ ဒါတင်မက တိုးတက်တဲ့ပါတီများအတွက် ပြင်ပဖိအားနဲ့ အန္တရာယ်ဟာ အမြဲရှိနေတယ်။ အလုပ်သဘောအရ သပိတ်မှောက်ခွင့်ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့အားဖြင့် စည်းရုံးထားတဲ့ သပိတ်ကြီးတွေ မှောက်လို့မရဘူး။ လွတ်လပ်စွာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခွင့်ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ်လုပ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမရှိဘူး။ ဒါဟာ အမေရိကန်က ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိလုပ်ထားတာဖြစ်ပြီး သူတို့က ဘယ်လက်ဝဲအဖွဲ့အစည်း ဘယ်လူထုအင်အားစုကိုမှ တိုင်းပြည်တွင်းမှာ မရှိစေချင်ဘူး။

သမ္မတ(ဟောင်း)ဂါနီလက်ထက် အာဖဂန်ပြည်သူ ၉၀%ဟာ ဆင်းရဲတွင်းနက်နေတယ်။ ကွန်မြူနစ်အစိုးရ PDPAလက်ထက်ကနဲ့ မတူဘူး။ ဖွံ့ဖြိုးမှုနိမ့်ကျတာဟာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများအတွက် အခက်အခဲဖြစ်စေတယ်။ နိုင်ငံရဲ့အချို့အပိုင်းများမှာ အငတ်ဘေးပြဿနာကြုံနေရတယ်။

ဘာအကြောင်းကြောင့် US/NATO ရုပ်သိမ်းတာလဲ။ဒါဟာ တကယ်နောက်ဆုတ်သွားတာ မဟုတ်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာ ရှင်းပြမယ်။ စစ်စခန်းတွေအားလုံး ရှိနေသေးတယ်။ ဒါတွေကို ထိန်းသိမ်းထားဆဲပဲ။ စစ်သားတွေ ရှိသည်ဖြစ်စေ မရှိသည်ဖြစ်စေ နိုင်ငံကတော့ ဆက်လက်သိမ်းပိုက် ခံနေရဆဲပဲ။ အမေရိကန်တွေက တိုင်းပြည်ကို သူတို့ဆက်လက် အုပ်စိုးထားနိုင်အောင် ပေါ်လစီချမှတ်ထားတာဖြစ်တယ်။၁။ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာအရင်းပေါ် မှီခိုရတဲ့ လူမှုရေးအခြေခံကို ဖန်တီးထားတယ်။ သူတို့ဟာ အနှစ်သာရအားဖြင့် မူဂျာဟေဒင်ဟောင်းများနဲ့ အမေရိကန်လိုလားသူ အုပ်ချုပ်ရေးဟောင်းများပါပဲ။ သူတို့က အမေရိကန် အထောက်အပံ့အများစုနဲ့ တိုင်းပြည်ဓနဥစ္စာကို ထိန်းချုပ်ထားတယ်။ သူတို့ဟာ ဆောက်လုပ်ရေး ထောက်ပံံ့ရေး ဓာတ်ဆီ စတဲ့ နယ်ပယ်များမှာ ကန်ထရိုက်ရရှိထားတဲ့ မတူကွဲပြားတဲ့ အုပ်စုတွေအဖြစ် ရှိနေတယ်။ အဲဒီလို အခွင့်ထူးခံ လူမှုအုပ်စုများထံ ငွေအမြောက်အမြား စီးဝင်ရောက်ရှိသွားတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် Bagram လေတပ်အခြေဆိုက်စခန်းမှာ ဓာတ်ဆီအမြောက်အမြားလိုတယ်။ ပုဂ္ဂလိကစီးပွားရေး လုပ်ငန်းတခုနဲ့ ကန်ထရိုက်စာချုပ်ရာမှာ အမေရိကန်လိုလားတဲ့ အခွင့်ထူးခံအလွှာက အမြတ်အစွန်း အများအပြားရတယ်။ သူတို့က အမေရိကန် အကျိုးစီးပွားကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ ဘာမဆိုလုပ်ကြတယ်။၂။ ရှေ့မှာပြောခဲ့သလိုပဲ နိုင်ငံတွင်းပေါ်ပေါက်လာမယ့် အရေးပေါ်ကိစ္စတွေ၊ တိုးတက်တဲ့အင်အားစုတွေကို တားဆီးဖို့အတွက် အုပ်ချုပ်ရေးအစီအမံတရပ်ကို ဖန်တီးထားတယ်။

၃။ အမေရိကန် ပြောသမျှလုပ်မယ့် စစ်ရေးထောက်တိုင်တရပ်နဲ့ လုံခြုံရေးအင်အားစုတရပ်ကို ထားရှိတယ်။ တာလီဘန်ဆိုတာ ဗြိတိသျှအစိုးရက ဖန်တီး၊ ပါကစ္စတန်အစိုးရက စည်းရုံးပေးခဲ့ပြီး၊ ဆော်ဒီအစိုးရက ဘဏ္ဍာငွေထောက်ပံ့ခဲ့တာပါ။ တာလီဘန်ဆိုတာ (အပြုသဘောဆောင်လေဟန်) ဖန်တီးထားတာပါ။ မူဂျာဟေဒင်ဆိုတာမှာ ၁၉၈၀ စုနှစ်များက ပါကစ္စတန်ပြင်ပရှိ မတူတဲ့အုပ်စုရှစ်စု ပါဝင်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ တကွဲတပြားစီ သီးသန့်နေထိုင်ကြတာဖြစ်လို့ အမေရိကန်က အလွယ်တကူ ထိန်းချုပ်လို့လဲမရဘူး။ သူတို့ဟာ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒဆန့်ကျင်ရေးအတွက် အမေရိကန်နဲ့ မဟာမိတ်ပြုသော်လည်း သူတို့ပေါ်လစီကို လွတ်လပ်စွာကျင့်သုံးတယ်။ တာလီဘန်လုပ်သမျှ ပါကစ္စတန်ကခိုင်းလို့ လုပ်တာချည်းပါ။ သူတို့အာဏာရစဉ်က အမေရိကန်နဲ့ အလွန်ရင်းနီးပါတယ်။ သူတို့စကားပြောကြတယ်။ ဓာတ်ငွေ့(ပိုက်လိုင်း)စီးပွားရေးအတွက် ဆွေးနွေးကြတယ်။ နောက်ပြီး အလွန်ဆိုးဝါးတဲ့ ရက်စက်မှုတွေ ကျူးလွန်ကြတယ်။ အဆင်းရဲဆုံး မျိုးနွယ်စုတွေအပေါ် အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုဆိုတဲ့ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး အကြမ်းဖက်မှုတွေ ကျူးလွန်တယ်။ လူတွေကို သဲကန္တရထဲမှာ အစားအစာနဲ့ရေ ဖြတ်တောက်ပြီး လှောင်အိမ်တွေထဲ ပိတ်လှောင်သတ်ဖြတ်တယ်။ သူတို့ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်လို့ အာဇာရက် Azarakလူမျိုးစု ၆၂% အသုတ်သင်ခံရတယ်။ တာလီဘန်တွေဟာ ရှေးဟောင်းဗုဒ္ဓရုပ်ထုတော်ကို ဖောက်ခွဲဖျက်စီးပစ်ပြီး ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်တွေကို တန်ဖိုးမထားသူတွေဖြစ်တယ်။ အမေရိကန်က ဘာအရေးယူမှုမှ မလုပ်ဘဲ ခွင့်ပြုထားတယ်။

တာလီဘန်တွေဟာ ဘယ်တုန်းကမှ အမေရိကန်ကို မဆန့်ကျင်ခဲ့ပါ။ ဒါပေမဲ့ သူတို့ကိုမယုံရပါ။ အာဖဂန်ဟာ ဗျူဟာကျတဲ့ အရပ်ဒေသဖြစ်တဲ့အတွက် အမေရိကန်က တိုက်ရိုက်ထိန်းချုပ်ဖို့ ပိုလိုလားတယ်။ ပထဝီနိုင်ငံရေး အကျိုးစီးပွားအတွက် အမေရိကန်က အာဖဂန်ကို သိမ်းပိုက်လိုတာဖြစ်ကြောင်း နားလည်ဖို့လိုတယ်။ ၉/၁၁ ကြောင့် အကြမ်းဖက်မှုအပေါ် စစ်ဆင်နွှဲတယ် ဆိုတာက ဆင်ခြေပါ။

ဗဟိုအာရှ၊ အိန္ဒိယတိုက်ငယ်နဲ့ တရုတ်ခါးပတ်လမ်းBRI တည်ငြိမ်ရေးအတွက် ကာဘူးအစ္စလမ်မစ်အစိုးရရဲ့ နိုင်ငံရေးသက်ဝင်မှု အကျိုးဆက်။ အာဖဂန်မှာ အစ္စလမ်မစ်အစိုးရ ပေါ်ပေါက်လာပြီ။ အမေရိကန် သဘောကျမှာပါ။ ၂၀၀၁ တုန်းကလဲ သူတို့ဖန်တီးခဲ့တာပဲ။ သူတို့က ဆော်ဒီအာရေဗျလို မော်ရော်ကိုလိုနိုင်ငံမျိုး ဖြစ်စေချင်တာပါ။ ဒေသတွင်းပြဿနာပေါ်အောင် မျိုးနွယ်စုများအတွင်း ပြဿနာတွေဖန်တီးတယ်။ တာလီဘန်ဆိုတာ အများစုက ပက်စ်တွန်မျိုးနွယ်စုတွေ Pashtun (နိုင်ငံရဲ့ အရှေ့တောင်ပိုင်း) ဖြစ်ပြီး၊ သင့်တော်တဲ့ သန်းခေါင်စာရင်း မရှိတဲ့အတွက် သေချာပေါက် မပြောနိုင်သော်လည်း၊ လူများစုတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဒေသဆိုင်ရာအတိုင်းအတာကို သဘောပေါက်ဖို့ဆိုရင် စစ်ဟာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်းက စခဲ့ပြီး နိုင်ငံမြောက်ပိုင်းသို့ ရွေ့သွားတယ် ဆိုတာသိထားဖို့လိုပါတယ်။ အမေရိကန်ဟာ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ပဋိပက္ခကို ရုရှား တရုတ်နဲ့ တာဂျစ်ကစ္စတန် နယ်စပ်သို့ တွန်းပို့နေတယ်။ နိုင်ငံတကာပြဿနာ ဖြစ်အောင်လုပ်ချင်နေတယ်။ တာလီဘန်တွေဟာ တလအတွင်း မြောက်ပိုင်းမြို့၆၀ (Badakhshan , Kunduz ပြည်နယ်များ) ကို သိမ်းတယ်။ ဒီဒေသများမှာ ဥဇဘက် Uzbeks, တာဂျစ် Tajiks, အာဇာရက် Azaraks တွေပဲရှိတာပါ။ ပက်စ်တွန် Pashtun မရှိဘူး။ ဒေသခံအထောက်အပံ့ မရှိဘဲ တာလီဘန်တွေ ဘယ်လိုလုပ် မြို့တွေသိမ်းမှာလဲ။ မြောက်ပိုင်းမှာ သူတို့ အောင်မြင်မှုရနေတယ်။ တာဂျစ်ကစ္စတန် (ဘာသာရေးအရ အုပ်ချုပ်တာမဟုတ်တဲ့ ရှရှားလိုလားသောနိုင်ငံ) ဆန့်ကျင်ရေးနဲ့ တရုတ်ဆန့်ကျင်ရေးအတွက် အမေရိကန်ဟာ တာလီဘန်ကို လက်နက်သဖွယ် အသုံးချပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုနည်းနဲ့ ဗဟိုအာရှတည်ငြိမ်မှု ပျက်ပြားအောင်လုပ်ဖို့ အမေရိကန်က တာလိဘန်ကို အသုံးချပါလိမ့်မယ်။ စုပေါင်းလုံခြုံရေးစာချုပ်အဖွဲ့ The Collective security Treaty Organisation ကို ဗဟိုအာရှသို့ တာလီဘန်များ ပြန့်နှံ့လာမှာကို တားမြစ်ဖို့ အထူးရည်ရွယ်ပြီး ဖွဲ့ခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ရုရှား အာမေးနီးယား ဘိုင်လာရုစ် ကာဇက်စတန် ကာဂျစ်စတန် နဲ့ တာဂျစ်ကစ္စတန်တို့ ပါဝင်တယ်။ တာဂျစ်ကစ္စတန်မှာ ရုရှားရဲ့ အလွန်တောင့်တင်းပြီး နောက်ဆုံးပေါ် နည်းပညာများ တပ်ဆင်ထားတဲ့ စစ်စခန်းရှိတယ်။ အဲဒီမှာ အစ်ကန်ဒါဒုံးကျည်များ Iskander missiles များလည်း တပ်ဆင်ထားတယ်။ ဘာဖြစ်လို့များ အာဖဂန်တိုက်ခိုက်ရေးသမား အသေးစားများအတွက် ဒီလောက်ကြီးတဲ့ ဒုံးလက်နက်တွေ သယ်ဆောင်လာရသလဲ။ ဒီဒုံးလက်နက်တွေဟာ အမေရိကန်နဲ့ နေတိုး NATO ရန်မှကာကွယ်ဖို့ ဖြစ်ပြီး၊ တာလီဘန်တွေကို ဗဟိုအာရှထဲ NATO က တွန်းပို့နေကြောင်း ရုရှားက သိနေလို့ဖြစ်တယ်။ တရုတ်က အာဖဂန်ကိုဖြတ်ပြီး ပိုးလမ်းမသစ် ဖောက်ချင်တယ်။ သမိုင်းမှာ အာဖဂန်ဟာ ပိုးလမ်းမရဲ့ အစိပ်အပိုင်းကြီးတရပ် ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဒီကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းဟာ တရုတ်ကိုကော အာဖဂန်ကိုပါ ဖွံ့ဖြိုးမှုအထောက်အကူ ပြုပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်က မလိုလားဘူး။ ရပ်ထားတယ်။ အာဖဂန်မှာ ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး ကြေးနီသတ္တုမိုင်းရှိတယ်။ PDPC ကွန်မြူနစ်အစိုးရ စလုပ်ခဲ့တာပါ။ တရုတ်က ကြေးနီမိုင်းကို လုပ်ဖို့ ၂၀၀၀ ခုနှစ်အစောပိုင်းကတည်းက ကမ်းလှမ်းထားတယ်။ အမေရိကန်က လက်မခံဘူး။ တရုတ်တွေကို နှင်ထုတ်တယ်။ အမေရိကန်က ပိုးလမ်းမကို ပိတ်ဆို့ထားလိုပြီး စီးပွားဖွံ့ဖြိုးရေး စီမံကိန်းများကို စိတ်မဝင်စားဘူး။ ရည်ညွှန်း။ An Agghan socialist talks occupastion, war, and the future facing his country. မြစမ်းအေး (၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁)