စခန္းမွ ေန႔ဝက္ ေျခက်င္ခရီးေလာက္ေဝးေသာ တဲစုတစုမွာ စပါးကူရိတ္ေပးရာမွ စခန္းသို႔ ျပန္အေရာက္တြင္ ခ႐ုိင္အတြင္း ေရးမွဴးက ကၽြန္ေတာ့္ကို တာဝန္ေပးသည္။ ေက်ာက္ေတာင္ရြာ စည္း႐ံုးေရးတာဝန္ခံအျဖစ္ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္သည္။
“ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ခင္ဗ်ားသိတဲ့အတိုင္း ဒီရြာတရြာပဲ ရွိေတာ့တယ္။ အဲဒီရြာကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ စနစ္တက် တည္ေဆာက္ ရ မယ္” ဟုလည္းေျပာပါသည္။
(၁၉၉၁)ခုႏွစ္ မိုးဦးက်တြင္ ရန္သူက ကၽြန္ေတာ္တို႔ပါတီနယ္ေျမတြင္ ျဖတ္ေလးျဖတ္ စစ္ဆင္ေရးစခဲ့သည္။ စစ္ဆင္ေရးကို ေရပက္စစ္ဆင္ေရးဟု ေခၚေၾကာင္း သိရသည္။ ငါးႏွင့္တူေသာ ကၽြန္ေတာ္တို႔တပ္ အသက္မရွင္ႏိုင္ေအာင္ ေရႏွင့္တူေသာ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အေျခခံေဒသ ျပည္သူမ်ားကို သူတို႔ မ်က္စိေအာက္ ေနရာသို႔ အတင္းအဓမၼ ေရႊ႕ေျပာင္းေစခဲ့ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္သေလာက္ပစၥည္းမွ်သာ ယူေဆာင္ၿပီး၊ ခ်က္ခ်င္း ေျပာင္းေရႊ႕ခိုင္းျခင္း တနည္းအားျဖင့္ ရြာမ်ားမွ ႏွင္ထုတ္၊ ေမာင္းထုတ္ျခင္းပင္။ အသုဘအိမ္ ကိုပင္ အေလာင္း ေျမျမႇဳပ္ သၿဂၤဳိဟ္ခြင့္မေပးေခ်။
ေဆာင္းလယ္ေလာက္မွာ သည္နယ္သို႔ ကၽြန္ေတာ္ ေရာက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ရာ၊ လူသူကင္းမဲ့ေသာ ရြာမ်ားကို ျဖတ္လာခဲ့စဥ္က စိတ္ထဲမွာ ေၾကေၾကကြဲြဲကြဲ နာနာၾကည္းၾကည္း ခံစားခဲ့ရသည္။ ျပဳစုသူမဲ့ၿပီး၊ ေတာထေနေသာ ဥယ်ာဥ္မ်ား၊ ထိ္န္းေက်ာင္းသူမဲ့ ကၽြဲႏြား အုပ္မ်ား၊ ေတာဝက္မ်ား စားေသာက္ ဖ်က္ဆီးထားေသာ ေတာင္ယာမ်ား၊ ရန္သူ႔တပ္ မသိေအာင္ မိမိတို႔၏ ဥယ်ာဥ္မ်ားထဲသို႔ တိတ္တိတ္ခိုး ျပန္လာၿပီး၊ သစ္သီး ႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား ရွာေဖြခူးဆြတ္ေနၾကေသာ ရြာသားအခ်ိဳ႕ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ ရန္သူ႔တိုက္ကင္း သို႔မဟုတ္ လႈပ္ရွားစစ္ေၾကာင္းႏွင့္ တိုးမိလွ်င္ ပစ္ခတ္၊ သတ္ျဖတ္ခံရမည့္ အ ႏၱရာယ္ရွိမွန္း သိလ်က္ႏွင့္ စားစရာအတြက္ အသက္စြန္႔ လႈပ္ရွားေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။
ယခု ကၽြန္ေတာ္စည္း႐ံုးေရးတာ၀န္က်သည့္ ေက်ာက္ေတာင္ရြာကိုေတာ့ ရန္သူက ေျပာင္းေရႊ႔မိန္႔ထုတ္ျခင္းမရွိပါ။ အေၾကာင္းမွာ အစြန္အဖ်ားက်ၿပီး၊ ေတာနက္ႀကီးထဲမွာ ရွိေနေသာေၾကာင့္တေၾကာင္း၊ သူပုန္ရြာဟု သတ္မွတ္ထားၿပီး၊ အမိန္႔ေပးလွ်င္လည္း နာခံမည္ မဟုတ္မွန္း သိေနေသာေၾကာင့္ တေၾကာင္းျဖစ္သည္။ ရန္သူသည္ တႏွစ္လွ်င္ တခါ (စပါးရိတ္သိမ္းခ်ိန္မွာ) စစ္ေၾကာင္းျဖင့္ ေရာက္လာတတ္ၿပီး၊ ေတြ႔သမွ် အိမ္၊ စပါးက်ီ၊ စပါးခင္းမ်ားကို ဖ်က္ဆီးသည္။ ရြာသားမ်ားကို ေယာက္်ား၊ မိန္းမ မဟူ ေတြ႔ရာသခၤ်ဳိင္း ဓားမဆိုင္းသတ္ျဖတ္သည္ (ပါတီ တပ္ႏွင့္ ျပည္သူ႔စစ္တပ္ဖြဲ႔ကလည္း ဗုံးေထာင္ျခင္း၊ ေျပာက္က်ားတိုက္ခိုက္ျခင္းတို႔ျဖင့္ တုံ႔ျပန္ခဲ့ရာတြင္ လာသမွ် ရန္သူ႔စစ္ေၾကာင္းသည္ ေသေၾကဒဏ္ရာရသူမ်ားႏွင့္သာ ျပန္သြားခဲ့ရသည္ဟု သိရသည္)။ သို႔ေသာ္ ရြာသားမ်ားက သည္ေနရာမွာပင္ ေတာင္ယာလုပ္စားကာ ေနျမဲ ေနၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပါတီကို အားထားေနၾကျခင္းလည္းျဖစ္သည္။ ပါတီ ခ႐ုိင္စခန္းက ရြာႏွင့္ ေျခလ်င္ (၄၅) မိနစ္္ ခရီးသာေ၀းၿပီး၊ ရြာကမူ အနီးဆံုး အျခားရြာမ်ားႏွင့္ တညအိပ္ ခရီးေ၀းသည္ (လမ္းမွာ တညအိပ္ရသည္ဟု ဆိုလိုပါသည္)။ ရြာသားမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ပိုးကရင္ လူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီေခတ္ သူတို႔၏ ဘိုးဘြားမ်ားလက္ထက္ကတည္းက သစ္ေတာဌာန အလုပ္သမားမ်ားအျဖစ္ ေတာင္ယာ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ လာခဲ့သူမ်ားျဖစ္သည္။ မိဘမ်ားေနထိုင္ခဲ့ရာနယ္ ေျမကို မစြန္႔ခြာလိုၾကဟုလည္း ဆိုၾကသည္။
(၁၉၉၂)ခုႏွစ္ မိုးက်ခ်ိန္ကစ၍ တရြာလံုး ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ပါတီကလည္း သူတို႔ကို မကူညီႏိုင္ခဲ့ပါ။ ရန္သူ႔ထိုးစစ္ေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ေဆးဆို၍ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး ပါရာစီတေမာေဆးပင္မရွိ၊ အသက္(၁၆)ႏွစ္အ ရြယ္ ရဲေဘာ္သစ္ကေလးတေယာက္ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္အတူ ဖ်ားရာ၊ ငွက္ဖ်ားပိုး ေခါင္းထဲဝင္ၿပီး၊ ႐ူးသြပ္သြားခဲ့သည္။ (၄)လ ေလာက္အၾကာတြင္ က်ဆံုးသြားခဲ့သည္။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ တပိန္ပိန္တလိန္လိန္ျဖင့္ ျပန္လည္နာလန္ထလာႏိုင္ခဲ့သည္။ တိုက္ပြဲမွာ ဒဏ္ရာရခဲ့ေသာ ရဲေဘာ္ (၂)ေယာက္ကိုလည္း ပင္နီစလင္ထိုးေဆး အလံုအေလာက္မထိုးေပးႏိုင္ခဲ့သျဖင့္ တေယာက္က က်ဆံုးသြားၿပီး၊ က်န္တေယာက္က ဒဏ္ရာမွ ပိုးလိုက္ကာ၊ မစြမ္းမသန္ဘဝသို႔ ေရာက္သြားခဲ့သည္။ ေဆာင္း ဦးေပါက္တြင္ ကၽြန္ေတာ္ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ ရျပန္သည္။ ဘာေဆးမွမရွိ။ သီတင္းႏွစ္ပတ္ခန္႔ ေရာဂါဒဏ္ကို အျပင္းအထန္ခံစား ခဲ့ရၿပီး၊ ေနာက္ဆံုးတြင္ ဆင္တံုးမႏြယ္ပင္(ဆင္သမႏြယ္ပင္)ကို ကၽြန္ေတာ္ရွာေတြ႔ရာမွ ထိုေဆးေၾကာင့္ ေရာဂါေပ်ာက္သြားခဲ့သည္။ ျမန္မာ့အသံ ေရဒီယိုမွာ ေဒါက္တာ ေအာင္ႏိုင္ (ေဆးသုေတသန)၏ ဆင္တံုးမႏြယ္အေၾကာင္းေဟာေျပာခ်က္တြင္ ဆင္တံုးမႏြယ္က ဝမ္းကိုက္၊ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေစသည္ဟူေသာ အခ်က္ကို ကၽြန္ေတာ္သတိရမိရာမွ၊ ဆင္တံုးမႏြယ္ကို အစိမ္းလိုက္ ဝါးစားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဆင္တံုးမႏြယ္ပင္သည္ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေစေၾကာင္း ယခင္က ကၽြန္ေတာ္တို႔ စခန္းထဲရွိ ရဲေဘာ္မ်ား မသိခဲ့ၾက။ ရြာသားမ်ား ဝမ္းကိုက္ေရာဂါျဖစ္ပြားခဲ့စဥ္က ဆင္တံုးမႏြယ္ပင္၏ အစြမ္းကို သိခဲ့လွ်င္ ဘယ္ ေလာက္ေကာင္းလိုက္ေလမလဲဟု ကၽြန္ေတာ္ စုတ္တသပ္သပ္ျဖစ္ခဲ့မိပါသည္။
စည္း႐ံုးေရးတာ၀န္ျဖင့္ ေက်ာက္ေတာင္ရြာသို႔ ကၽြန္ေတာ္ သြားေရာက္ခ်ိန္ကား ေတာင္ယာစပါးရိတ္ၿပီးစ အခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ခ႐ုိင္အတြင္းေရးမွဴးက ရြာလံုးကၽြတ္ အစည္းအေ၀းေခၚၿပီး၊ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္ မိတ္ဆက္ေပးသည္။ ရြာဟုဆိုေသာ္လည္း ေက်ာက္ေတာင္ရြာသည္ အိမ္ေျခ တစ္ဆယ့္တစ္အိမ္သာရွိေသာ အိမ္စုေလးတစုျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္၊ အိမ္စုဟု ဆိုရေသာ္လည္း တစုတည္း စနစ္ တက်စုဖြဲ႔ထားျခင္းမဟုတ္။ (၃) (၄)အိမ္ပါေသာ အစု (၃)စုကို သိမ္းက်ံဳးၿပီး ေက်ာက္ေတာင္ရြာဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ အိမ္စုတစုႏွင့္ တစုကလည္း (၁၅)မိနစ္ လမ္းေလွ်ာက္ခရီးေလာက္ ေဝးသည္။ အိမ္ႏွင့္ ေတာင္ယာလည္း မေဝးရေအာင္၊ အိမ္စု အခ်င္းခ်င္းလည္း သိပ္မေဝးရေအာင္ သင့္ေတာ္သလို စုေဝးေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အိမ္စုတိုင္းမွာ ျပည္သူ႔စစ္ အဖြဲ႔ဝင္ တေယာက္ သို႔မဟုတ္ ႏွစ္ေယာက္စီရွိသည္။ ျပည္သူ႔စစ္အဖြဲ႔၀င္မ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔တပ္မွ အနားယူထားေသာ ရဲေဘာ္ေဟာင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ ရန္သူ႔ဆီမွ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိမ္းယူရရွိထားေသာ ဂ်ီ (၃)ႏွင့္ ဂ်ီ(၄) ေမာင္းျပန္႐ုိင္္ဖယ္ေသနတ္မ်ားျဖင့္ လက္နက္တပ္ဆင္ေပး ထားသည္။ ျပည္သူ႔စစ္ ရဲေဘာ္မ်ားသည္ ေက်းရြာ ကာကြယ္ေရးတာ၀န္ ယူသည့္အျပင္၊ တခါတရံ လိုအပ္ပါက ေရွ႕တန္း ေခ်မႈန္းေရးတိုက္ပြဲမ်ားတြင္ အားျဖည့္ ပါ၀င္တိုက္ခိုက္ေပးခဲ့သည္ဟု သိရသည္။
တကယ္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္သည္ ပါတီ၏ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမထဲ ေရာက္ခါစျဖစ္ပါသည္။ ေက်းလက္အေျခခံေဒသ စည္း႐ံုးေရး အေတြ႔အႀကံဳ မရွိခဲ့ဖူးပါ။ ယခု ဤနယ္ေျမမွာ ေရာက္ေနသည္ကလည္း ယာယီသာျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္ တာ၀န္က်ရာ နယ္ေျမသို႔သြားရာ ခရီးတြင္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အခက္အခဲေၾကာင့္ ဤနယ္ေျမမွာ ရွိတုန္းရွိခိုက္ ဤတာ၀န္ကို ယူရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ တာ၀န္ယူရျခင္းအတြက္ ကၽြန္ေတာ္ မ်ားစြာ ဝမ္းေျမာက္မိပါသည္။ ျပည္သူထဲမွာ ပါတီေကဒါတေယာက္အျဖစ္ ေနရေတာ့မည္ကို ဂုဏ္လည္း ယူပါသည္။ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားမည္ဟု ကၽြန္ေတာ္ ပိုင္း ျဖတ္ထားသည္။ အကူရဲေဘာ္ေလး တေယာက္ႏွင့္အတူ ရြာသို႔ ကၽြန္ေတာ္ ညတိုင္းသြားအိပ္သည္။ အိမ္စုတစုစီမွာ အလွည့္က် အိပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္တည္းခိုရာ အိမ္သို႔ အိမ္နီးခ်င္းမ်ား ေရာက္လာတတ္ျပီး၊ ကၽြန္ေတာ္ႏွင့္ စကား၀ိုင္းဖြဲ႔ ေျပာၾကသည္။ အလင္းေရာင္အတြက္ ကညင္ဆီမီးတိုင္ တတိုင္၊ ႏွစ္တိုင္ ထြန္းသည္(ေရနံဆီမတတ္ႏိုင္ၾကသျဖင့္၊ မီးခြက္ ထြန္းခဲသည္)။ ေရွးေခတ္ကို ျပန္ေျပာင္းေအာက္ေမ့ဖြယ္ျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တည္းခိုရာအိမ္တိုင္းသို႔ လူငယ္ေလးႏွစ္ေယာက္က မယ္ဒလင္တလက္စီႏွင့္ ေရာက္လာတတ္ၿပီး၊ မယ္ဒလင္တီး၊ သီခ်င္းဆိုၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ့္မွာပါလာေသာ ေရဒီယိုကေလးကိုလည္း ဖြင့္ကာ သတင္းႏွင့္ သီခ်င္းမ်ားကို ၀ိုင္းဖြဲ႔၊ နားေထာင္ၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္က သတင္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေ၀ဖန္သံုးသပ္ျခင္း၊ ရွင္းလင္းျခင္းျပဳရသည္။ ထိုအေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဗမာျပည္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၏ အခန္းက႑ကိုလည္း ရြာသူ၊ ရြာသားမ်ား နားဝင္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ကၽြန္ေတာ္ေျပာျပခဲ့ပါသည္။ ရြာသား အမ်ားစုသည္ ၿမိဳ႔ႀကီးၿမိဳ႔ငယ္မ်ား မဆိုထားဘိ၊ ရြာႀကီးႀကီးကိုပင္ ေရာက္ဖူးၾကသည္မဟုတ္ေခ်။ ရဲေဘာ္ေဟာင္းမ်ားမွလြဲလွ်င္ ေမာ္ေတာ္ကားကို ျမင္ပင္ မျမင္ဖူးၾကေခ်။ မီးရထားတို႔၊ သေဘၤာတို႔ကိုလည္း မၾကားဖူး၊ မသိဖူးၾကေခ်။ ေကာင္းကင္မွာ ပ်ံသန္းေနေသာ ေလယာဥ္ပ်ံကိုေတာ့မူ ေမာ့ၾကည့္ၿပီး၊ ျမင္ဖူးၾကသည္။
သူတို႔သည္ ဥစၥာဓန ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမႈဆိုသည္ကို နားလည္ပံုမရၾက။ ဝမ္းစာစပါးရဖို႔ ေတာင္ယာလုပ္ၾကသည္။ ႀကိဳက္ရာ ေနရာမွာ ေတာင္ယာခုတ္ႏိုင္သည္။ ေျမပိုင္ယာပိုင္ဆိုသည္မွာ သူတို႔အဖို႔ နားမလည္စရာျဖစ္ေနသည္။ ကၽြန္ေတာ့္အဖို႔မူ ေရွးဦး ဘုံစနစ္ကို အမွတ္ရစရာပင္ ျဖစ္သည္။ ေတာင္ယာထဲမွာ ဗူး၊ ေက်ာက္ဖ႐ံု၊ ေရႊဖ႐ံု၊ သခြား၊ ငရုတ္၊ ခ်ဥ္ေပါင္၊ ပဲသီး၊ ႀကံ၊ ေျပာင္း၊ ႏွမ္း၊ ေဆးရြက္ႀကီး၊ ငွက္ေပ်ာစသည္တို႔ကို ေရာထည့္စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ ကြမ္းစားရန္အတြက္ ကြမ္းရြက္ကို အိမ္နားမွာ သစ္လံုးတိုင္ တတိုင္၊ ႏွစ္တိုင္ျဖင့္ စိုက္ထားသည္။ ကြမ္းသီးကို အနီးဆံုးရြာ သို႔မဟုတ္ အိမ္စုမ်ားသို႔သြားၿပီး၊ ရွိသမွ် ေငြေၾကးေလးႏွင့္ ၀ယ္ယူစုေဆာင္းထားၾကသည္။ သို႔မဟုတ္ ေတာထဲမွာ အေလ့က်ေပါက္ေနေသာ ကြမ္းသီးႏွင့္ ကြမ္းရြက္တို႔ကို ရွာစားႏိုင္သည္။ ထံုးကိုေတာ့မူ ၀ယ္စရာ လံုး၀မလိုပါ။ စမ္းေခ်ာင္းထဲက ခ႐ုကေလးမ်ားကို ဝါးေျခာက္မီး ေတာက္ႏွင့္ ဖုတ္လွ်င္ ကြမ္းစားထံုးကို ရသည္။ ကြမ္းစားေဆးအတြက္ ေတာင္ယာဖုန္းဆိုးထဲက ေဆးရြက္ႀကီးမ်ားကို ခူးၿပီး အစိမ္းလိုက္ ထည့္စားၾကသည္။ လက္ဖက္ေျခာက္အစား ပိႏၷဲရြက္သာသာခန္႔ရွိေသာ အရြက္တမ်ိဳးကို သံုးၾကသည္။ ဟင္းခတ္အေမႊးအႀကိဳင္အျဖစ္ ၾကက္သြန္နီ၊ ၾကက္သြန္ျဖဴ၊ မဆလာ မသံုးႏိုင္ၾက။ စပါးလင္၊ ပဒဲေကာ၊ ေတာင္ယာနံနံႏွင့္ အနံ႔ေမႊးေသာ ေတာသစ္သီးမ်ားကို ဟင္းထဲ ထည့္ခတ္ၾကသည္။
သူတို႔စီးပြားေရးမွာ အဓိက လိုအပ္ခ်က္ကား ဝမ္းစာစပါးရေရးပင္ျဖစ္သည္။ မိသားစုအလိုက္ သတ္မွတ္ထားေသာ ဝင္ေငြမွာ ဖာလာပင္ (ဟင္း ခတ္အေမႊးအႀကိဳင္တမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး၊ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚအရပ္က ပဒဲေကာပင္ႏွင့္တူသည္။ ပဒဲေကာပင္ကို ကၽြန္ေတာ္ျမင္ဖူးေသာ္လည္း ဖာလာပင္ႏွင့္ မခြဲျခားတတ္ပါ) ႐ုိင္းေတာမ်ားမွ ရရွိေသာ ဖာလာေစ့ ေရာင္းရေငြျဖစ္သည္။ ထိုကာလ ေငြေၾကးအရ တႏွစ္လွ်င္ အမ်ားဆံုး (၃၀၀၀) က်ပ္အထိသာ ရတတ္သည္။ ထိုဝင္ေငြျဖင့္ တအိမ္ေထာင္လွ်င္၊ အဓိကအားျဖင့္ ဆား အခ်ိန္ (၁၀) ( ၁၀ ပိႆာ)ခန္႔၊ အဝတ္ (၂)စံုခန္႔ ဝယ္သည္။ ေတာင္ယာခုတ္လွ်င္ အသံုးျပဳေသာ ဓား၊ ကပ္ပါး စသည္ တို႔ကို ဝယ္ သို႔မဟုတ္ ‘သ’ သည္။ မုန္႔ပဲ သေရစာ ဝယ္စားစရာမလို၊ ကြမ္းသီးဖိုးေတာ့ လိုသည္။ ရြာသားမ်ားသည္ ဆယ္ ေက်ာ္သက္ အရြယ္ကအစ သက္ႀကီး၀ါႀကီးပုဂၢိဳလ္မ်ားအထိ၊ ကြမ္းစားၾကသည္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ၾကသည္။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ရာတြင္ ေတာင္ယာထဲမွ ထြက္ေသာ ေဆးရြက္ႀကီးကို အေျခာက္ခံထားၿပီး၊ ဓားလွီးေဆးအျဖစ္ ေသာက္ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏွမ္းရလွ်င္ အနီးဆံုးရြာ သို႔မဟုတ္ အိမ္စုမွာ ေထာင္ထားေသာ ဆီဆံုမွာ ဆီႀကိတ္သည္။ ရာသီ ဥတုမေကာင္း၍ ႏွမ္းမရလွ်င္ သို႔ မဟုတ္ ႏွမ္းမလံုေလာက္ လွ်င္လည္းကိစၥမရွိ။ ဟင္းခ်က္ရာ၌ ဆီမပါလွ်င္လည္း သူတို႔အတြက္ အစားဆင္း ရဲသည့္သေဘာ လံုးဝမသက္ေရာက္ေခ်။ အခ်ိဳ႕အိမ္ေထာင္စုမ်ားဆိုလွ်င္ ႏွမ္းဆီကို ေခါျပင္မုန္႔ ေၾကာ္စားရာ၌သာ သံုးၾက ၿပီး၊ ကုန္သြားလွ်င္လည္း ေအးေရာဟု သေဘာထားၾကသည္။ ရန္သူ႔ထိုးစစ္မွ ထြက္ေျပးလာေသာ အိမ္ေထာင္စုမွလြဲလွ်င္ က်န္အိမ္ ေထာင္စုမ်ားသည္ ေစာင္၊ ေခါင္းအံုးတို႔ကို မသံုးၾကေခ်။ မီးလင္းဖိုနားမွာ ၀ိုင္းပတ္ၿပီး အိပ္ၾကသည္။ တထည္စ၊ ႏွစ္ထည္စ ရွိတတ္ၾကေသာ ေစာင္မ်ားမွာ ဖ်ားနာသူအတြက္သာ ေဆာင္ထားၾကျခင္းျဖစ္ဟန္တူပါသည္။
ရြာခံမ်ားသည္ စာမတတ္ၾကသည့္အျပင္၊ မိမိတို႔ အသက္ ဘယ္ႏွႏွစ္ရွိၿပီလဲ ဆိုသည္ကိုပင္မသိၾကေခ်။ အရြယ္မေရာက္ေသးေသာ ကေလးမ်ား၏ အသက္ကို ေမးလွ်င္၊ ကေလးေမြးၿပီးေနာက္ပိုင္း ေတာင္ယာဖုန္းဆိုးမ်ားကို ေရတြက္ၿပီး၊ အသက္ကိုတြက္ခ်က္ျပတတ္ၾကသည္။ လူႀကီးမ်ား၏ အသက္ကိုေတာ့ မေရတြက္ႏိုင္ေတာ့။ ျမန္မာလဆန္း၊ လျပည့္ေက်ာ္ ဘယ္ႏွရက္ဆိုသည္ကိုေတာ့ စိတ္ထဲမွာ မွတ္ထားၾကသည္။ ၿမိဳ႕မွာ လူတို႔သည္ မိမိတို႔၏ ေမြးေန႔အခမ္းအနားမ်ား က်င္းပျခင္း၊ ေမြးေန႔မွာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈျပဳျခင္းမ်ား ရွိတတ္ၾကရာ၊ ဤရြာသားမ်ား မိမိတို႔၏ အသက္ကိုပင္ မသိၾကသည္မွာ လူသားမ်ားအေနႏွင့္ ၀မ္းနည္းဖြယ္ေကာင္းသည္ဟု ကၽြန္ေတာ္ ျမင္မိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အသက္ႏွစ္ဆယ္ ပတ္၀န္းက်င္ အရြယ္၊ ေယာက္်ားေလး၊ မိန္းကေလးမ်ား၏ ေမြးေန႔၊ ေမြးရက္၊ ေမြးလ၊ ေမြးႏွစ္တို႔ကို ကၽြန္ေတာ္ေဖာ္ထုတ္ေပးသည္။ သူတို႔၏ အသက္ကိုလည္း ကိုယ္တိုင္မွတ္သားထားေစသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ညီအစ္ကိုမ်ားအတြက္ နကၡတ္ဆရာႀကီး တဦးဆီမွာ ကၽြန္ေတာ့္အေဖ လုပ္ေပးထားခဲ့ေသာ ဇာတာေပခ်ပ္မ်ားကို ကၽြန္ေတာ္ စဥ္းစားမိသျဖင့္ ေမြးစ ကေလးငယ္မ်ားမွအစ ေမြးသကၠရာဇ္ ေဖာ္ထုတ္ရရွိႏိုင္သူအားလံုးအတြက္ ကၽြန္ေတာ္ ဇာတာမ်ား လုပ္ေပးသည္။ ကၽြန္ေတာ္လုပ္ေသာ ဇာတာသည္ ေပရြက္ဇာတာေတာ့မဟုတ္၊ ဝါးျခမ္းျပားဇာတာျဖစ္သည္။ အလ်ား (၁၀)လက္မ၊ ဗ်က္ (၂)လက္မခန္႔ရွိေသာ ဝါးျခမ္းျပား ရင့္ရင့္မ်ားကို အေျခာက္ခံျပီး၊ ဝါးေၾကာေပၚမွာ သံကညစ္ျဖင့္ ေရးျခင္းျဖစ္သည္။ ေမြးသကၠရာဇ္၊ လ၊ ရက္၊ ေန႔တို႔ကိုသာမက၊ အဖအမည္၊ အဖဘက္က (ကေလး၏) အဘိုး၊ အဘြားအမည္၊ အမိအမည္၊ အမိဘက္က (ကေလး၏) အဘိုး၊ အဘြားအမည္တို႔ကိုပါ ထည့္သြင္းေပးသည္။ ဇာတာ၏ ထိပ္ဖ်ားမွာ အေပါက္ေဖာက္ၿပီး၊ ႀကိဳးကြင္းေလး တပ္ေပးထားသည္။ ရြာသားမ်ားက ဤဝါးျခမ္းျပားဇာတာမ်ားကို တန္ဖိုးထားၾကသည္။ သူတို႔၏ အသက္ဆက္ေရးအတြက္ အေရးႀကီးလွေသာ လွ်ိဳ႕ဝွက္စပါးက်ီမ်ားတြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည္ဟု ေျပာျပၾကသည္။
ရြာသားမ်ားသည္ မိရိုးဖလာအရ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကၿပီး၊ အိမ္ေခါင္းရင္းခန္းတြင္ ဘုရားပံုႏွင့္ ဘုရားစင္ထားၾကေသာ္လည္း အမ်ားစုသည္ ငါးပါးသီလပင္ ခံဖူးၾကမည္ဟု ကၽြန္ေတာ္မထင္ပါ။ သူတို႔၏ ဘာသာေရးကိစၥမ်ားအတြက္ ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းတေက်ာင္းႏွင့္ အနည္းဆံုး ဘုန္းႀကီးတပါး လိုအပ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း အေဆာက္အဦးကို ရွိသမွ် သစ္၊ ဝါး၊ ဖက္မ်ားျဖင့္ ေဆာက္ေပးႏိုင္ေသာ္လည္း ရြာ၏ လက္ရွိ စီးပြားေရးအေျခအေနအရဆိုလွ်င္ ဘုန္းႀကီးအတြက္ ဆြမ္း၊ သကၤန္း၊ ေဆးဟူေသာ က်န္ပစၥည္း (၃)ပါးအတြက္ တတ္ႏိုင္ေျခမရွိ။ ဤအတြက္ သူတို႔၏ စားဝတ္ေနေရး အဆင့္ အတန္းကို ျမွင့္တင္ရန္လိုသည္။ အနိမ့္ဆံုး ရွိအပ္ေသာ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈ အဆင့္သို႔ ျမွင့္တင္ေပးရန္ လိုပါသည္။ ဤအတြက္ ေတာင္ယာလုပ္စား႐ံုသက္သက္ျဖင့္ မလံုေလာက္ေခ်။ ဝင္ေငြရ သီးႏွံမ်ား စိုက္ပ်ိဳးရန္ လိုအပ္သည္။ ႀကံစိုက္ျပီး၊ ႀကံသကာ ခ်က္ေရာင္းႏိုင္သည္။ ေဆးရြက္ခင္း စိုက္ႏိုင္သည္။ ႏွမ္းစိုက္ၿပီး ဆီႀကိတ္ေရာင္းႏိုင္ သည္။ ေတာင္ယာဖံုးဆိုးမ်ားတြင္ ဥယ်ာဥ္တည္ကာ၊ သီဟိုဠ္ပင္၊ ကြမ္းသီးပင္၊ အုန္းပင္၊ င႐ုတ္ေကာင္းပင္ စသည္တို႔ကို စိုက္ၿပီး၊ အျခားရြာမ်ားသို႔ ေရာင္း ခ်ႏိုင္သည္။ ပိႏၷဲသီး၊ စုံပတတ္သီး၊ ဒူးရင္းသီး၊ သရက္သီး၊ ကၽြဲေကာသီး၊ ေရွာက္သီး၊ သံပုရာသီး၊ နာနတ္သီး၊ သေဘၤာ သီးစသည့္ သစ္သီးပင္မ်ားကိုမူ ရြာတြင္းစားသံုးမႈတြက္ စိုက္ပ်ိဳးႏိုင္သည္။
ဟင္းလ်ာအတြက္ ေမ်ာက္၊ ေတာဝက္၊ ေခ်၊ ဆတ္စသည့္ ေတာေကာင္မ်ားကို ပစ္ခတ္စားႏိုင္ေသာ္လည္း၊ အရန္သင့္စားဖို႔ဆိုလွ်င္ လက္ရွိေမြးထားေသာ ၾကက္မ်ားကို ေကာင္ေရမ်ားမ်ားတိုးပြားေအာင္ ေမြးႏိုင္သည္။ ၾကက္ဥႏွင့္ ၾကက္မမ်ားကို မစားဘဲ (၆)လခန္႔ ေနလိုက္လွ်င္ အိမ္တိုင္းမွာ ၾကက္အုပ္ၾကီးမ်ားျဖစ္လာမည္။ ၾကက္စာအတြက္ မပူရ။ ေတာပိုးဟပ္ ဟုေခၚေသာ တလကၡခန္႔အရြယ္ ပိုးဟပ္ကေလးမ်ားသည္ ေတာထဲမွာ ေပါခ်င္တိုင္းေပါသည္။ ထမင္း၀ိုင္းတြင္ ခ်ထားေသာ ထမင္းသည္ အေငြ႔တေထာင္းေထာင္း ထေလာက္ေအာင္ ပူေႏြးမေနပါက ထမင္းစားေနစဥ္မွာပင္ ပိုးဟပ္မ်ား ၀ိုင္းအံုလာတတ္သည္။ အေစ့ခါျပီးသား ႏွမ္း႐ုိး တစည္းကို ေျမတလင္းေပၚ ခါခ်လိုက္လွ်င္ ထြက္လာေသာ ပိုးဟပ္မ်ားသည္ ၾကက္ သားအုပ္မ တအုပ္ စလုတ္တင္းေအာင္ စားေလာက္သည္။ ဤအစာေၾကာင့္ ထင္သည္ ဤရြာက ၾကက္မ်ားသည္ အျခားရြာက ၾကက္မ်ားထက္ အေကာင္ပိုႀကီးေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ စပါးႀကိတ္၊ ဆန္ဖြပ္ရာမွ ထြက္လာေသာ ဖြဲ၊ ဆန္ကြဲမ်ား၊ ေတာငွက္ေပ်ာပင္မ်ားကို အစာအျဖစ္ အားထားကာ ၀က္ေမြးႏိုင္သည္။ ပါတီက တအိမ္ေထာင္လွ်င္ ဝက္တေကာင္က်စီေမြးရန္ ေငြထုတ္ေပးခဲ့ဖူးသည္ဟု သိရသည္။ ရြာေျမပတ္၀န္းက်င္ရွိ စမ္းေခ်ာင္းၾကီးငယ္မ်ားတြင္ စုေပါင္း၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တဦးခ်င္းအေနႏွင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ငါးေထာင္ဆည္မ်ားျဖင့္ ငါးဖမ္းႏိုင္သည္။ ဤ သို႔ ငါးဖမ္းႏိုင္ေၾကာင္းကို ကၽြန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ လက္ေတြ႔ သိၿပီးျဖစ္သည္။ စခန္းအနီးမွာ ရဲေဘာ္ငယ္ေလးတဦးႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ ငါးေထာင္ဆည္တခုကို မႏိုင္မနင္း ႀကိဳစားေဆာက္ၿပီး ငါးေထာင္ဖမ္းခဲ့ရာ ေန႔တိုင္းပင္ ငါးရံ႕၊ ငါးခူမ်ားႏွင့္ ငါးၾကင္းႀကီးမ်ားကို ရခဲ့ဖူးသည္။
ရြာသားတို႔၏ စီးပြားေရး တိုးတက္ေရးအတြက္ လုပ္ခ်င္ကိုင္ခ်င္စိတ္ရွိလာေအာင္ ရြာသားမ်ားႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ ညတိုင္း ေဆြးေႏြးသည္။ တျဖည္းျဖည္း သူတို႔စိတ္ဝင္စားလာေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ အသက္ခပ္ငယ္ငယ္ရြာသားတဦးက သက္ႏုဖုန္းဆိုးေျမတကြက္ကို ခုတ္ထြင္ကာ ႀကံခင္းစိုက္ရန္ျပင္ဆင္ေနၾကာင္း ေျပာျပခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ သူတို႔၏ က်န္းမာေရးကိစၥအေၾကာင္းကိုလည္း ေဆြးေႏြးျဖစ္သည္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ သူတို႔အတြက္ ရုိးေနေသာ ေရာဂါျဖစ္သည္။ လံုးဝကင္းစင္သြားျခင္း မရွိေသာ္လည္း သူတို႔အားလံုးသည္ ေရာဂါဒဏ္ကို ခံႏိုင္ရည္ရွိေနၾကသည္။ အဖ်ားတက္လွ်င္ အပူက်ေဆးအျဖစ္ ျမင္းခြာရြက္ကို င႐ုတ္ေကာင္း ႏိုင္ႏိုင္ႏွင့္ ဟင္းခ်ိဳခ်က္ေသာက္ရန္ ကၽြန္ေတာ္အႀကံေပးသည္။ ဤေဆးနည္းသည္လည္း ကၽြန္ေတာ့္ကိုယ္ေတြ႔ျဖစ္ သည္။ တေန႔ ကၽြန္ေတာ္ရြာထဲသို႔အလည္လာရင္း အဖ်ားတက္ၿပီး၊ အဖ်ား ျပင္းလြန္းေသာေၾကာင့္ မအန္စဖူး အန္ခဲ့ရာ၊ ရြာသားမ်ားက ကၽြန္ေတာ့္ကို စခန္းသို႔ ပုခက္ျဖင့္ ထမ္းပို႔ခဲ့သည္။ စခန္းေဆး႐ံုတဲႀကီးမွာ ကၽြန္ေတာ့္ကို ထားေသာ္လည္း တိုက္စရာ ဘာေဆးမွမရွိ။ သည္တြင္ ျမင္းခြာရြက္ကို င႐ုတ္ေကာင္းမ်ားမ်ားႏွင့္ ဟင္းခ်ိဳ ခ်က္ေပးရန္ ေဆးအဖြဲ႔ကို ကၽြန္ေတာ္ေျပာၿပီး၊ သူတို႔ခ်က္ေပးေသာ ျမင္းခြာရြက္ဟင္းခ်ိဳကို တအိုးလံုးကုန္သည္အထိ ေသာက္လိုက္ရာ၊ အပူက်သြားခဲ့သည္။ သည္လိုႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ ေနျပန္ေကာင္းလာခဲ့သည္။ ေနာက္ေနာင္အခါမ်ားတြင္ ျမင္းခြာရြက္ င႐ုတ္ေကာင္း ဟင္းခ်ိဳသည္ အဖ်ားတက္ေသာ ရဲေဘာ္မ်ားအတြက္ အဖ်ားက်ေဆးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ကုန္ခန္္းသြားေသာ ဂလူးကို႔ဓာတ္အတြက္ ႀကံရည္ေသာက္ျပီး၊ ျပန္လည္ ျဖည့္ေပးႏိုင္သည္။ ေတာင္ယာစိုက္လွ်င္ ႀကံမ်ားကို ထည့္သြင္း စိုက္ပ်ိဳူခဲ့ရာ ဖုန္းဆိုးေတာမ်ားတြင္ ႀကံကိုရႏိုင္သည္။ အိမ္တိုင္းလိုလိုတြင္ အိမ္တြင္းျဖစ္ ႀကံရည္ႀကိတ္ကိရိယာမ်ားကို ေတြ႔ရသည္။
ရြာသားတို႔ အေၾကာက္ဆံုးေရာဂါကား ဝမ္းကိုက္ေရာဂါႏွင့္ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ေရာဂါျဖစ္သည္။ မိုးဦးက်တုန္းက တရြာလံုး ဤေရာဂါဒဏ္ကို ေဆး၀ါးမရွိဘဲ ခံခဲ့ရသည္။ ယခုေတာ့ ေၾကာက္စရာမလိုေတာ့။ ကြ်န္ေတာ့္ဆင္တံုးမႏြယ္မႈန္႔သည္ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေစေၾကာင္း သူတို႔ လက္ေတြ႔ သိသြားခဲ့သည္။ ရြာထဲမွာ ကၽြန္ေတာ္ရွိေနစဥ္မွာ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားသူ ႏွစ္ဦး၊ သံုးဦးတို႔အား ဆင္တံုးမႏြယ္ေဆးျဖင့္ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းေစခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ (ကၽြန္ေတာ္သည္ ဤနယ္ျမမွေန၍ အျခားနယ္ေျမတခုသို႔ေျပာင္းေရႊ႔တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရေသာ အခါတြင္လည္း ေက်ာပိုးအိတ္ထဲတြင္ ဆင္တံုးမႏြယ္အမႈန္႔မ်ားကို ေဆာင္ထားေလ့ရွိရာ၊ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာႏွင့္ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားသူမ်ားကို ဤနည္းအတိုင္း ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းေစခဲ့သည္။)
စာမတတ္ေသာလူငယ္မ်ားႏွင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားကို စာသင္ေပးေရးအတြက္ စာသင္ေက်ာင္းတေက်ာင္း တည္ေထာင္ရန္လည္း ရြာသားမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးသည္။ မိဘမ်ားက စာမတတ္သူမ်ားျဖစ္ၾကေသာ္လည္း သူတို႔၏ သားသမီးမ်ားကို စာတတ္ေစခ်င္ၾကသည္။ ဤအတြက္ ရြာမွာ စာသင္ေက်ာင္းရွိေရးကို စိတ္အားထက္သန္ၾကသည္။ ေက်ာင္းဆရာႏွင့္ ေက်ာင္းဖတ္စာအုပ္၊ စာေရးကိရိယာျဖစ္ေသာ ေက်ာက္သင္ပုန္း၊ ေက်ာက္တံ၊ သင္ၾကားေရး ပစၥည္းမ်ားအတြက္ ပါတီက ေထာက္ပံ့ရမည္ျဖစ္ပါသည္။
စည္းရံုးးေရးဆင္ၿပီး၊ တလခန္႔အၾကာတြင္ ရြာသားမ်ား၏ အေျခအေနႏွင့္ပတ္သက္၍ ခ႐ုုိင္အတြင္းေရးမွဴးအား ကၽြန္ေတာ္ အစီရင္ခံတင္ျပခဲ့သည္။ တကယ္ေတာ့ ခ႐ုိင္အတြင္းေရးမွဴးက ဤရြာအေၾကာင္းကို သိၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ္က အေသးစိတ္အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္တကြ၊ ကၽြန္ေတာ့္အႀကံျပဳခ်က္မ်ားကိုပါ တင္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ခရိုင္အတြင္းေရးမွဴးက ဤရြာသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူေနမႈအဆင့္အတန္း အနိမ့္ဆံုးရြာဟု ထင္ေၾကာင္း၊ ဤရြာကို စနစ္တက် တည္ေဆာက္ေပးရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ရန္သူ႔ထိုးစစ္ကို ခုခံၿပီးေနာက္ပိုင္း၊ ပါတီ၏ အေျခခံေဒသကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္ရာတြင္ ဤတည္ေဆာက္မႈ အေတြ႔အႀကံဳကို စံနမူနာအျဖစ္ အသံုးျပဳရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ ေနာက္ မၾကာမီ၊ သီတင္းတပတ္ေလာက္ အၾကာတြင္ ရြာလံုးကၽြတ္ အစည္းအေဝး တနည္းဆိုရလွ်င္ ရြာ ညီလာခံ က်င္းပသည္။ ရြာရွိ အရြယ္ေရာက္သူ ေယာက္်ား၊ မိန္းမ လူစံုတက္ေရာက္ၾကသည္သာမက၊ လာမည့္ႏွစ္တြင္ ေျပာင္းေရြ႔လာၾကမည့္ အနီးအနားတဝုိက္မွ အိမ္ေထာင္စု (၃) (၄)စုပါ လာတက္ၾကသည္။ အစည္းအေဝးကို ဝါး႐ံု ရိပ္ေကာင္းေကာင္း တေနရာတြင္ ဝါးဖ်ာမ်ားခင္းၿပီး က်င္းပသည္။ အစည္းအေဝးတက္သူမ်ားအားလံုးကို ေန႔လည္စာ ထမင္းေကၽြးသည္။ အတီးအမႈတ္ တတ္သူမ်ားက မယ္ဒလင္၊ တေယာမ်ား ယူလာၾကရာ၊ အစည္းအေဝးမစမီ အတီးအမႈတ္၊ အဆိုတို႔ျဖင့္ ဧည့္ခံသည္။ တေယာထိုးသူကို ကၽြန္ေတာ္ၾကည့္လိုက္ရာ တေယာအိမ္သည္ ေတာထဲက သစ္သားျဖင့္ လုပ္ထား ေသာ တေယာျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ အေရာင္တင္ေဆး သုတ္မထားသည္မွလြဲ၍ ေရာင္းတမ္းတေယာႏွင့္ တရြယ္တည္း၊ တပံုစံတည္းျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ ေတာႀကီးၿမိဳင္လယ္က အိမ္ေထာင္စု ၁၄-၅ စု ပါေသာ အခမ္းအနားေလးျဖစ္ေသာ္လည္း ကိုယ့္ဘဝ ကိုယ္ေပ်ာ္ဆိုသကဲ့သို႔ပင္၊ ႀကံဳေတာင့္ႀကံဳခဲ အခမ္းအနားႀကီးတခု ျဖစ္သည္။
အစည္းအေဝးတြင္ ပါတီ ခ႐ုိင္အေတြင္းေရးမွဴးက ပါတီ၏ လမ္းစဥ္ႏွင့္တကြ၊ ျပည္တြင္းႏွင့္ နယ္ေျမမွာ ျဖစ္ပြားေနေသာ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စစ္ေရးအေျခအေနမ်ား အေၾကာင္းကို ေဟာေျပာသည္။ ရြာလူႀကီးလည္းျဖစ္၊ ေတာင္သူလယ္သမား သမဂၢ ဥကၠ႒လည္းျဖစ္သူက ရြာ၏ စီးပြားေရး၊ လံုၿခံဳေရး၊ ရြာ၏ တိုးတက္ေရးျပႆနာမ်ားကို တင္ျပသည္။ ပံုမွန္ ခမ္းခမ္းနားနား ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ က်င္းပေသာ အခမ္္းအနားမဟုတ္သျဖင့္ တက္ေရာက္သူ အသီးသီးက ထင္ျမင္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အႀကံျပဳ ခ်က္မ်ားကို ရဲရဲတင္းတင္း ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းႏွင့္ ရင္းရင္းႏွီးႏွီး ေပးၾကသည္။ (တကယ္ေတာ့ ပါတီနယ္ေျမမွာ လူတိုင္းလိုလိုပင္ အဆင့္ဆင့္ ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေကဒါမ်ားကို ေျပာရဲဆိုရဲ ရွိၾကသည္သာ ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ပါတီ၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ကိန္းႀကီးခန္းႀကီးမရွိၾကဘဲ တရြာတည္းသားခ်င္း၊ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းကဲ့သို႔ ဆက္ဆံေသာေၾကာင့္ျဖစ္ မည္ထင္ပါသည္။ ပါတီရဲေဘာ္၊ ေယာက္်ားေလး၊ မိန္းကေလးမ်ားဆိုလွ်င္ အိမ္ရွင္ စပါးရိတ္္ေနခိုက္ႀကံဳလွ်င္၊ စပါးကူရိတ္ေပးသည္။ စပါးထိုးခိုက္ႀကံဳေနလွ်င္ စပါးကူထိုးေပသည္။ စပါးႀကိတ္၊ ဆန္ဖြပ္၊ ထင္းေခြ၊ ေရခပ္အလုပ္အထိ စကားတေျပာေျပာႏွင့္ ကူလုပ္ေပး ၾကသည္။ “ပါတီရဲေဘာ္ေတြ မလာတာၾကာရင္ ပ်င္းတယ္”ဟုဆိုကာ၊ ေမွ်ာ္ေနၾကေသာ ရြာသားမ်ားကို ကၽြန္ေတာ္ေတြ႔ဖူးခဲ့ပါသည္။)
စည္း႐ံုးေရးလုပ္ငန္းအျဖစ္၊ ေက်းရြာေကာ္မတီ၊ ေတာင္သူလယ္သမားသမဂၢ၊ အမ်ိဳးသမီးသမဂၢ၊ လူငယ္သမဂၢမ်ားျပန္ လည္ဖြဲ႔စည္းသည္။ ထို႔ုျပင္၊ ျပည္သူ႔စစ္အဖြဲ႔ကိုလည္း အင္အားတိုးၿပီးဖြဲ႔စည္းသည္။ အိမ္ေထာင္စုတိုင္း၏ ဖုန္းဆိုးေတာမ်ားမွာ ဥယ်ာဥ္မ်ားတည္ရန္၊ ဝင္ေငြရသီးႏွံမ်ားစိုက္ပ်ိဳးရန္ ေျမျပန္႔ေနရာမ်ားတြင္ ေတာင္ယာတႏွစ္ စိုက္ၿပီးပါက ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ (ကၽြဲႏြားမ်ားရႏိုင္လွ်င္)လယ္ေျမမ်ားတီရန္။ ၀င္ေငြတိုးတက္လာလွ်င္ ဘုန္းႀကီး တပါးပင့္ၿပီး၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ေဆာက္လုပ္ ကို္းကြယ္ရန္ ရပ္ရြာ တူရိယာအဖြဲ႔ဖြဲ႔ၿပီး၊ ပါတီက တူရိယာပစၥည္း (အိုးစည္၊ ဒိုးပတ္ အပါအဝင္)မ်ား ေထာက္ပံ့ရန္၊ ရပ္ရြာ သာေရးနာေရးႏွင့္ အခမ္းအနားမ်ားအတြက္ အမ်ားပိုင္ အိုးခြက္၊ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္မ်ား ဝယ္ယူစုေဆာင္းထားရန္၊ သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရးအတြက္ စပါးဘဏ္၊ ေငြဘဏ္မ်ား ထားရွိရန္၊
ရပ္ရြာပိုင္ ေဆးစတို(store)ထားရွိရန္ (အေရးေပၚလိုအပ္သူက လိုအပ္ေသာေဆးကို သံုးၿပီးလွ်င္ အစားျပန္၀ယ္ ထည့္ေပးရန္၊ စာတတ္သူမ်ားကို ပါတီက ေဆးသင္တန္းေပးရန္) သီတင္းပတ္ (၂) ပတ္အတြင္း စာသင္ေက်ာင္းေဆာက္ၿပီး၊ လူငယ္မ်ားႏွင့္ ကေလးမ်ားအတြက္ ေက်ာင္းဖြင့္ရန္၊ ေက်ာင္းသံုး ဖတ္စာအုပ္၊ ေက်ာက္သင္ပုန္း၊ ေက်ာက္တံတို႔ကို ပါတီက ေထာက္ပံ့ရန္၊ ပါတီသို႔ ေပးေဆာင္ရန္ စပါးအခြန္ႏႈန္းကို ေတာင္သူလယ္သမား သမဂၢက သတ္မွတ္ရန္၊ ရြာသားမ်ား၏ ဝမ္းစာ စပါးမွအပ ပိုေသာစပါးမ်ားကို ပါတီရိကၡာအတြက္ ပါတီသို႔ ေရာင္းရန္၊ စပါးေစ်းႏႈန္းကို ေတာင္သူလယ္သမားသမဂၢက သတ္မွတ္ရန္၊ ရြာမွာ ပန္းပဲဖိုတဖို တည္ေထာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ပန္းပဲဆရာအား ပါတီက ပန္းပဲသံုးပစၥည္းကိရိယာမ်ားကို ရွာေဖြ ေထာက္ပံ့ေပးရန္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။
အစည္းအေ၀းဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်အၿပီးတြင္ စာသင္ေက်ာင္းျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ မိဘဆရာ အသင္းကို ဖြဲ႔စည္းၿပီး၊ ေက်ာင္းျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးၾကသည္။ ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္ေရး၊ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမမ်ားခန္႔ထားေရး၊ ေက်ာင္းဖြင့္ပြဲ အခန္းအနားက်င္းပေရးတို႔အတြက္ အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ၾကသည္။ စာသင္ရန္အတြက္ ေလာေလာဆယ္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္ေသာ ဖတ္စာအုပ္၊ ေက်ာက္သင္ပုန္းႏွင့္ ေက်ာက္တံတို႔ကို ပါတီက ရွာေပးႏိုင္ေသာ္လည္း ေက်ာင္းသင္ပုန္းႀကီးမ်ားႏွင့္ ေျမျဖဴတို႔ကို ရရွိရန္အခက္အခဲရွိေနပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ေက်ာင္းကို မျဖစ္မေန ဖြင့္ရေတာ့မည္ျဖစ္ရာ၊ လိုအပ္သည္မ်ားကို ရသည့္နည္းျဖင့္ ျဖည့္ဆည္းရေပေတာ့မည္။ ေက်ာက္သင္ပုန္းႀကီးအစား၊ သစ္ျမစ္ပ်ဥ္းႀကီးမ်ားကို ဓါးျဖင့္ခုတ္ေခ်ာလိုက္လွ်င္ ၃ ေပ ပတ္လည္ခန္႔ သစ္ျပားႀကီးမ်ား ရႏိုင္သည္။ ထို႔ျပင္ အသားပြေသာ ေလွ်ာ္ပင္ကို ဓားျဖင့္ ခြဲစိတ္ျပီး ခုတ္ေခ်ာလိုက္လွ်င္လည္း ပ်ဥ္ျပားျဖဴျဖဴမ်ား ရႏိုင္သည္ဟု ရြာသားမ်ားက အႀကံေပးၾကသည္။ ေျမျဖဴမရေသးလွ်င္၊ ထိုပ်ဥ္ခ်ပ္မ်ားေပၚတြင္ မီးေသြးခဲျဖင့္ ေရးႏိုင္သည္။
ဤသို႔ျဖင့္ ေက်ာင္းကို ဖြင့္ျဖစ္ေအာင္ ဖြင့္လိုက္ၾကသည္။ ေက်ာင္းဖြင့္ပြဲ အခမ္းအနားတြင္ ေက်းရြာပညာေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ခ႐ုိင္အတြင္းေရးမွဴး၊ ေက်းရြာဥကၠ႒၊ မိဘဆရာအသင္းအတြင္းေရးမွဴး-ေက်ာင္းအုပ္ (ကၽြန္ေတာ္)တို႔ ေဟာေျပာၾကသည္။ အခမ္္းအနားတက္ေရာက္လာသူမ်ားကို အေကၽြးအေမြး (မုန္႔ဟင္းခါး)ျဖင့္ဧည့္ခံသည္။ ရြာတြင္ ဤအခမ္းအနားသည္ ပထမဦးဆံုး ေပၚေပါက္လာေသာ ေက်ာင္းအတြက္ အခမ္းအနားလည္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ရြာသူ၊ ရြာသားအားလံုး ေပ်ာ္လည္းေပ်ာ္၊ ဂုဏ္လည္းယူၾကသည္။
ေက်ာင္းမွာ ရြာထဲက ကေလးမ်ား၊ အပ်ိဳ လူပိ်ဳေပါက္အရြယ္မ်ားအျပင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ပါတီစခန္းမွ အသက္ ဆယ္ႏွစ္အထက္ ကေလးမ်ား အားလံုးေပါင္း ေက်ာင္းသား (၂၀)ေက်ာ္ခန္႔ ေက်ာင္းတက္ၾကသည္။ ေက်ာင္းဆရာအျဖစ္ ကၽြန္ေတာ္အျပင္ အမ်ိဳးသမီးတပ္ဖြဲ႔ထဲက အလယ္တန္းအဆင့္အထိ ေက်ာင္းေနခဲ့ဖူးသူ မိန္းကေလးတေယာက္ကပါ သင္ေပးသည္။ သႀကၤန္နား နီးခ်ိန္အထိ (၂) လခန္႔ စာသင္ခ်ိန္ရခဲ့သည္။ သႀကၤန္မိုးမက်မီတြင္ မီး႐ႈိ႕ထားေသာ ေတာင္ယာကြက္မ်ားမွာ မီးမေလာင္ဘဲ က်န္ေနေသးေသာ သစ္ကိုင္း၊ ၀ါးကိုင္းမ်ားကို ရွင္းလင္းျခင္း၊ မီး႐ႈ႕ိျခင္း ျပဳရမည္ျဖစ္သည္။ သႀကၤန္မိုးက်လွ်င္ စပါးထိုး (ေျမႀကီးကို စူးျဖင့္ထိုးျပီး၊ အေစ့ခ်) ရမည္။ စပါးထိုးၿပီးမွသာ ေက်ာင္းျပန္ဖြင့္ႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္ စာသင္ခဲ့ေသာ ကာလအတြင္းမွာ ေက်ာင္းသားမ်ား စာကို စာလံုးေပါင္းၿပီး ဖတ္ႏိုင္လာခဲ့သည္။ အေပါင္း၊ အႏုတ္ကို ဆယ္ဂဏန္းအထိ ေပါင္းတတ္၊ ႏုတ္တတ္လာခဲ့သည္။ အေျမွာက္အစား မသင္ရေသးေသာ္လည္း (၁၂) အလီအထိ အလြတ္ရေနၾကၿပီ။ အလုပ္အားေသာ ရာသီမ်ားတြင္ စာသင္ရင္းျဖင့္ပင္ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူမ်ား စာတတ္လာၾကေပလိမ့္မည္။
သို႔ရာတြင္ သၾကၤန္အၿပီးမွာ တာ၀န္က်ရာ တျခားနယ္ေျမသို႔ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာင္းခဲ့ရပါသည္။ ရြာသူရြာသားမ်ားကိုလည္း ကြ်န္ေတာ္ႏႈတ္မဆက္ခဲ့ရပါ။ ေျပာင္းေရြ႔ရမည့္နယ္သို႔ သြားရာခရီးသည္ ကုန္းတတန္ ေရတတန္ျဖင့္ ေ၀းလြန္းၿပီး အႏၱရာယ္ကလည္း ထူေျပာလြန္းသည္ျဖစ္ရာ အခြင့္အလမ္း ရတုန္းရခိုက္ ထြက္လာခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။
ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမသစ္ ေရာက္ေတာ့၊ ကၽြန္ေတာ့္ မွာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး သမားတို႔ႀကံဳေတြ႔ရျမဲျဖစ္ေသာ အခက္အခဲမ်ား၊ အ ႏၱရာယ္မ်ား၊ စိတ္ဓာတ္က်စရာမ်ား၊ စိတ္ဓာတ္တက္ၾကြစရာမ်ား၊ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးထဲ မေရာက္ခင္က မစဥ္းစားမိခဲ့ေသာ ပါတီတြင္းျပႆနာမ်ားကို လက္ေတြ႔ႀကံဳေတြ႔ရင္း ပင္ပန္းခက္ခဲစြာ ျဖတ္သန္းခဲ့ရရာ၊ ေက်ာက္ေတာင္ရြာကို တခ်က္ တခ်က္သာ သတိရမိပါေတာ့သည္။ ရြာသူရြာသားေတြ တိုးတက္မႈမွ ရွိပါေလစ။ က်န္းမာလို႔ ေဘးအ ႏၱရာယ္မ်ား ကင္းရွင္းပါေလစဟု။ အထူးသျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္ေရာက္ေနေသာ နယ္ေျမသစ္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ရဲေဘာ္မ်ား၏ ေတာင္ယာမွာ စပါးရိတ္သိမ္းခ်ိန္ေရာက္တိုင္း ေက်ာက္ေတာင္ရြာသားမ်ား ရန္သူ႔ေဘးေၾကာင့္ ၀မ္းစာစပါးပင္ မရလိုက္မွာကို ကၽြန္ေတာ္စိုးရိမ္မိပါသည္။ ေက်ာင္းကို ဘယ္သူတာ၀န္ယူမလဲ၊ ေက်ာင္း ဆက္ဖြင့္ေသးရဲ႕လား ဆိုသည္ကိုလည္း ေတြးပူမိပါသည္။
ေနာက္ (၂)ႏွစ္ခန္႔အၾကာတြင္ ေက်ာက္ေတာင္ရြာရွိရာနယ္ေျမမွ ခ႐ုိင္အတြင္းေရးမွဴးႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ ၀ိုင္ယာလက္ (wireless) စက္ အဆက္အသြယ္ရပါသည္။ “ခင္ဗ်ားတည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ရြာ အေျခအေနေကာင္းတယ္ဗ်ာ။ အိမ္ေျခေတြလည္း တိုးလာတယ္။ ဥယ်ာဥ္ေတြလည္း တည္ထားတယ္။ ျပည္သူ႔စစ္ကလည္း ရန္သူ႔စစ္ေၾကာင္းကို ေျပာက္က်ားေကာင္းေကာင္း တိုက္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ေက်ာင္းလည္း ဆက္ဖြင့္ထားတယ္” ဟု ေျပာျပပါသည္။ တကယ္ေတာ့ ေက်ာက္ေတာင္ရြာကို တည္ေဆာက္ သူသည္ ကၽြန္ေတာ္မဟုတ္ပါ။ ကၽြန္ေတာ္က ရြာသားမ်ားႏွင့္ နီးနီးကပ္ကပ္၊ ရင္ရင္းႏွီးနွီးေနခဲ့ၿပီး၊ ျပည္သူကို အလုပ္အေကၽြးျပဳ ေရး ရပ္တည္ခ်က္ျဖင့္ သူတို႔ အက်ိဳးရွိရာရွိေၾကာင္းအတြက္ လံႈ႔ေဆာ္စည္းရံုးခဲ့ျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။ တကယ္ တည္ေဆာက္ေပးသူသည္ ခ႐ုိင္အတြင္းေရးမွဴး ဦးေဆာင္ေသာ ခ႐ုိင္ပါတီအဖြဲ႔အစည္းသာ ျဖစ္ပါသည္။ ပါတီ၏ တည္ေဆာက္ေပးမွူေၾကာင့္ အလြန္ဆင္းရဲၿပီး၊ ေခတ္ေနာက္က်ေသာ ရြာသူ၊ ရြာသားမ်ား၏ဘ၀ သိသိသာသာတိုးတက္လာသည္ဟု ၾကားရျခင္းေၾကာင့္ပင္ ကၽြန္ေတာ့္မွာ ဝမ္းသာပီတိျဖစ္မိပါသည္။ ေက်းရြာ စည္း႐ံုးေရးတာဝန္ခံအျဖစ္ ပါတီတာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ရသည္ကိုလည္း ကၽြန္ေတာ္ ယေန႔အထိ ဂုုဏ္ယူေနဆဲ ျဖစ္ပါသည္။
ရဲေဘာ္ ေမာင္ေမာင္လတ္
၃၁-၇-၂၀၁၆
(အေရးေတာ္ပုံဂ်ာနယ္ အတြဲ(၂) အမွတ္ ၆ မွေဆာင္းပါးကို ၾကိဳတင္ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)